Eugene Paul Wigner

Eugene Paul Wigner
Vida
Nacimientu	Budapest, 17 de payares de 1902[1]
Nacionalidá	Hungría Estaos Xuníos [2]
Grupu étnicu	pueblu xudíu
Llingua materna	húngaru
Muerte	Princeton[3], 1 de xineru de 1995[4] (92 años)
Sepultura	Cementerio de Princeton (es) [5]
Causa de la muerte	neumonía[6]
Familia
Casáu con	Amelia Frank (en) Mary Annette Wheeler (en) Eileen Clare-Patton Hamilton (en)
Fíos/es	David Wheeler Wigner (en)
Hermanos/es	Margit Dirac
Familia	ver Paul Dirac (esposo de la hermana (es) ) Gabriel Andrew Dirac (sobrino sororal (es) )
Estudios
Estudios	Fasori Gimnázium 1919) Universidá Téunica de Berlín (1920 - 1925)
Tesis	'
Direutor de tesis	Michael Polanyi
Direutor de tesis de	John Bardeen Victor Weisskopf (es) Marcos Moshinsky Abner Shimony Fred Tappert William Tout Sharp (en) Ralph Zvi Roskies (en) Theodore Duddell Newton (en) Francis Joseph Narcowich (en) Rajmund Lewis Somorjai (en) Leonard Eisenbud George Abraham Snow (en) Conyers Herring Joseph O. Hirschfelder (es) Edwin Thompson Jaynes Frederick Seitz
Llingües falaes	inglés[7] húngaru
Alumnu de	László Rátz (es)
Oficiu	matemáticu, físicu, profesor universitariu, físicu teóricu, físicu nuclear
Participante Proyeutu Manhattan
Emplegadores	Universidá de Göttingen  (1927 –  1928) Universidá Téunica de Berlín  (1928 –  1933) Universidá de Princeton  (1930 –  1936) Universidá de Wisconsin-Madison  (1936 –  1938) Universidá de Princeton  (1938 –  1942) Proyeutu Manhattan  (1942 –  1945) Laboratorio Nacional Oak Ridge (es)  (1945 –  1946) Universidá de Princeton  (1946 –  1971) Universidá de Leiden  (8 agostu 1956 –  3 avientu 1957)
Trabayos destacaos	La Irrazonable Eficacia de la Matemática en las Ciencias Naturales (es) Wigner's theorem (en)
Premios	ver Miembro de la Sociedad Estadounidense de Física Medal for Merit  (1946) [8] Medaya Franklin  (1950) [8] Premio Memoria Richtmyer  (1955) Premio Enrico Fermi  (1958) [8] Atoms for Peace Award  (1960) [8] Medaya Max Planck  (1961) [8] Premiu Nobel de Física  (1963) [9] John von Neumann Prize  (1966) [8] Josiah Willard Gibbs Lectureship  (1968) [8] Medaya Nacional de Ciencia  (1969) [8] miembru estranxeru de la Royal Society  (1970) [8] Premiu Albert Einstein  (1972) Wigner Medal  (1978)
Nominaciones	ver Premiu Nobel de Física (1953)[10] Premiu Nobel de Física (1955)[10] Premiu Nobel de Física (1957)[10] Premiu Nobel de Física (1958)[10] Premiu Nobel de Física (1959)[10] Premiu Nobel de Física (1960)[10] Premiu Nobel de Física (1961)[10] Premiu Nobel de Física (1962)[10] Premiu Nobel de Física (1963)[10]
Miembru de	Royal Society Academia de Ciencies d'Hungría Academia de les Artes y les Ciencies d'Estaos Xuníos Sociedá Filosófica Americana Asociación d'Estaos Xuníos pa la Meyora de la Ciencia American Physical Society Real Academia d'Artes y Ciencies de los Países Baxos Academia Nacional de Ciencies de los Estaos Xuníos

Eugene Paul Wigner (húngaru: Wigner Pál Jenő; 17 de payares de 1902, Budapest – 1 de xineru de 1995, Princeton) foi un físicu y matemáticu húngaru que recibió'l Premiu Nobel de Física en 1963 (xunto a J. Hans D. Jensen y Maria Goeppert-Mayer) "pola so contribución a la teoría del nucleu atómicu y de les partícules elementales, cuantimás pol descubrimientu y aplicación de los importantes principios de simetría".^[12]

Estudió na Universidá de Princeton y adquirió la nacionalidá estauxunidense en 1937. Foi unu de los cinco científicos qu'informaron al presidente Franklin D. Roosevelt en 1939 sobre'l posible usu militar de la enerxía atómica, y mientres la Segunda Guerra Mundial contribuyó al diseñu de reactores de plutoniu como parte del proyeutu Manhattan.

La so principal contribución foi aplicar la teoría de grupos a la mecánica cuántica. En 1927, Wigner llegó a la conclusión que nuna reaición nuclear caltiénse la paridá. Esto ye les lleis de la física nun tienen d'estremar ente la derecha y l'esquierda; o ente'l tiempu positivu o negativu. Ello permaneció como un postuláu básicu de la física hasta 1958, cuando Yang y Lee demostraron que ciertos tipos de reaiciones rellacionaes cola fuercia débil, tal como'l decaimiento beta nun caltienen la paridá. Wigner tamién realizó investigaciones sobre les interaiciones fuertes qu'apiguren a los neutrones y protones nel nucleu de los átomos, y demostró que dicha fuercia tien un radiu d'aición bien curtiu.

1. ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 26 abril 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
2. ↑ «Eugene Wigner, 92, Quantum Theorist Who Helped Usher In Atomic Age, Dies» (inglés) (4 xineru 1995). Consultáu'l 30 xineru 2021.
3. ↑ «Eugene Wigner (1903-1995)» (inglés). Atomic Archive. Consultáu'l 30 xineru 2021.
4. ↑ URL de la referencia: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/643423/Eugene-Paul-Wigner.
5. ↑ URL de la referencia: http://www.cemeteryregister.com/search.asp?id=NJ_PRINCETON.
6. ↑ URL de la referencia: https://www.nytimes.com/1995/01/04/obituaries/eugene-wigner-92-quantum-theorist-who-helped-usher-in-atomic-age-dies.html. Data de consulta: 12 ochobre 2021.
7. ↑ Biblioteca Nacional de Francia. «autoridaes BNF» (francés). Consultáu'l 10 ochobre 2015.
8. ↑ ^{8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8} Afirmao en: MacTutor History of Mathematics archive.
9. ↑ «The Nobel Prize in Physics 1963» (inglés). nobelprize.org. Fundación Nobel. Consultáu'l 30 xineru 2021.
10. ↑ ^{10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 10,7 10,8} Afirmao en: nobelprize.org. Identificador de nominación de persona al Premio Nobel: 10181. Editorial: Fundación Nobel. Llingua de la obra o nome: inglés.
11. ↑ ^{11,0 11,1 11,2} Afirmao en: NNDB. Llingua de la obra o nome: inglés.
12. ↑ «The Nobel Prize in Physics 1963». Nobel Foundation. Consultáu'l 19 de mayu de 2015.